BENCANA ALAM DI MALAYSIA

NEGARA MALAYSIA merupakan sebuah negara di kawasan tropika yang menerima banyak hujan dan menyebakan banjir, tanah runtuh serta kerosakan harta benda. Beberapa kali apabila musim hujan atau monsoon akan berlaku kes-kes bencana alam seperti tanah runtuh yang besar sehingga mengorbankan nyawa. Sektor pertanian merupakan diantara sektor yang terjejas teruk akibat banjir dimana banyak kawasan tanaman makanan termasuk kawasan padi, sayur-sayuran, buah-buahan, ternakan, ternak air, kilang kecil dan sederhana pemprosesan makanan IKS akan rosak. Lebih malang lagi apabila penduduk tempatan terpaksa berpindah ke Pusat Perpindahan Sementara Banjir (PPS) dalam musim pandemik Covid19 seperti waktu artikel diitulis iaitu bulan Januari 2021. Mereka akan lebih kecewa abpbila banjir surut dan pulang kerumah dimana banyak harta benda musnah dan perlu diganti. Perabut, perkakasan dapur, simpanan makanan, alatan eletronik, tilam, kerusi, keenderaan yang tenggelam banjir semuanya rosak dan banyak kena buang dan diganti baru. Baniir tahun 2021 dalam bulan Januari ini merupakan diantara banjir terbesar dalam beberapa tahun musim La Nina sehinggakan hampir 50 ribu penduduk dipindahkan. Tahun 2019 merupakan musim kurang hujan El Nino teruk sehingga tiada huja selama 4.5 bulan di Perlis dan Kedah Utara yang penulis blog perhatikan. Ada yang berpindah beberapa kali ke PPS apabila banjir berulang menegelamkan rumah mereka. Bagi usahawantani pula mereka akan terasa lebih malang apabila pergi kekebun sayur yang musnah atau kolam ikan yang sudah kosong apa lagi jika ternakannya pun musnah. Kejadian bencana alam banjir ini memerlukan banyak bantuan daripada semua pihak termasuk kerajaan, NGO, Wakil Rakyat, Persatuan-persatuan, orangramai dan sebagainya. Di negara kita banyak kejadian bencana alam berlaku saban tahun akan tetapi kejadian banjir merupaka antara ancaman paling serius melibatkan kerugian jutaan ringgit. Penulis blog mempunyai pengalaman berpindah akibat banjir benyak kali semasa kanak-kanak dahulu di Muar dan juga semasa bertugas di Mersing. Memang sungguh penat mengemaskan rumah selepas banjir melanda dan memulakan kehidupan semula. Hujan yang berterusan dan lebat juga menyebabkan berlakukan bencana tanah runtuh berlaku pada cerun potongan atau cerun kejuruteraan yang dibuat untuk menyediakan tapak pembinaan dan jalan raya. Di Kuantan dua biji rumah runtuk dan ranap sama sekali pada musim banjir 2021. Artikel tengahari khamis ini saya menulis dalam blog "Anim Agro Tchnology" mengenai bencana alam di Malaysia dengan pengkhususan kepada hujan dan tanah runtuk dan beberapa akta berkaitannya dari rencana media tempatan untuk bahan rujukan semua.

Biasanya musim hujan berterusan akan menyebabkan bencana alam seperti tanah rumtuh dimana ada yang sudah lupa bahaya tanah runtuh dan mula membina semula kawasan di pinggir cerun. Potongan cerun mesti dijalankan dengan berleluasa untuk mendapatkan kawasan rata bagi memudahkan aktiiviti pembangunan bangunan sebenarnya adalah bukan satu tindakan bijak. Di Kuala Lumpur dan beberapa bandar dikawasan tanah tinggi atau bercerun terdapat deretan rumah di depan cerun potongan berhadapan risiko tanah runtuh dalam jangka panjang. Walau pun ia bebas dari banjir akan tetapi menghadapi risiko tanah runtuh (Sila lihat foto rumah roboh di Kuantan seperti foto disebelah). Di Malaysia telah ujud satu bentuk kawalan menyentuh perkara ini oaotu Akta Jalan, Parit dan Bangunan 1974 (Akta 133). Berlaku pindaan baru-baru ini bagi membolehkan pihak berkuasa tempatan (PBT) mengawal selia berkala bangunan dan premis di kawasan bercerun adalah langkah bijak kerajaan untuk meminimumkan kejadian tanah runtuh. Bencana berkenaan boleh mengakibatkan kemusnahan harta benda dan meragut nyawa, penyelesaian terhadap masalah ini adalah rumit dan membabitkan penyelarasan pelbagai bidang kepakaran. Apa pun antara penyelesaian terbaik ialah dengan memberikan perhatian kepada seluruh kitaran pembangunan - daripada perancangan, reka bentuk, pembinaan sehingga penjagaan dan kawal selia. Dalam perancangan umpamanya, perhatian perlu diberikan kepada ‘pemetaan kestabilan cerun rantau’ oleh Jabatan Mineral dan Geosains. Mereka boleh mengenal pasti kawasan yang mempunyai risiko kegagalan cerun tinggi, sederhana atau rendah. Ada kawasan perlu dielakkan sama sekali kerana kestabilannya sangat rendah. Ada juga kawasan bercerun masih sesuai untuk pembinaan, dengan syarat garis panduan pembangunan dipatuhi.

Beberapa input mesti diperolehi dari ahli geologi bagaimana kegagalan cerun lazimnya disebabkan oleh daya graviti dan sifat bahan bumi yang membentuk cerun. Secara umum, kestabilan cerun yang mana ia dipengaruhi dua faktor asas iaitu geometri cerun dan jenis batuan serta struktur geologi. Secara umum kestabilan cerun dipengaruhi faktor geologi (ketidak homogenan bahan bumi) dan faktor bukan geologi (geometri, gegaran, hujan, hakisan permukaan). Dalam mereka bentuk cerun, jurutera yang bertanggungjawab perlu diberikan perhatian serius kepada faktor geologi. Dalam konteks ini, Akta Ahli Geologi 2008 (Akta 689) perlu diguna pakai. Kini untuk memastikan kualiti maklumat bagi tujuan reka bentuk, semua maklumat perlu dibekalkan oleh ahli geologi berdaftar. Ramai tidak tahu sifat bahan bumi yang membentuk cerun sangat rumit dan tidak homogen. Cerun boleh terbentuk daripada tanah liat lembut, tanah pelbagai tekstur serta batuan lembut hingga sangat keras. Biasanya bahan bumi ini telah mengalami gangguan tektonik (gerakan dalam bumi) yang menghasilkan pelbagai bentuk struktur seperti lipatan, sesaran, rekahan dan retakan. Semua ini ialah faktor geologi yang boleh juga ia mempengaruhi kestabilan cerun. Sebagai panduan umum sebaiknya bagi kawasan perbukitan bercerun sederhana dan landai, bentuk dan sudut cerun tabii ialah gambaran cerun dalam keadaan seimbang, sebarang potongan akan menganggu asas keseimbangan dan menyebabkan risiko tanah runtuh. Semasa pembinaan cerun juga, perhatian serius perlu diberikan kepada sifat dan kelakuan bahan bumi pembentuk cerun. Sebelum cerun dipotong, ahli geologi hanya dapat mentafsir sifat bahan bumi berdasarkan pengalaman profesional dan maklumat atas permukaan.  Apabila cerun mula dipotong, maklumat baharu diperolehi, sama ada menyokong andaian awal atau perlu membuat perubahan selepas mengetahui keadaan sebenar. Dalam keadaan begini, sudut cerun dan kaedah kestabilan masih boleh diperbaiki. Kini jika diperhatikan banyak cerun dibina tanpa mendapat input ahli geologi dan akibatnya, kestabilan cerun dilakukan secara berlebihan atau terjadi kegagalan akibat faktor geologi kurang diberikan perhatian. PBT diberi mandat untuk mengawal selia semua bangunan dan premis yang telah dibangunkan berhampiran cerun buatan atau cerun tabii. Jika dilakukan secara bersistem, ia pasti dapat mengurangkan risiko tanah runtuh jangka panjang. Kerja awal yang perlu dilakukan ialah ‘pemetaan umum’ semua cerun dan mengkelaskan situasi semasanya, sama ada ia dalam keadaan stabil (selamat), menunjukkan tanda ketakstabilan atau dalam keadaan berisiko tinggi. Tanah runtuh tidak seperti gempa bumi atau banjir yang lazimnya berlaku serta merta. Sebahagian besar tanah runtuh menunjukkan tanda-tanda gerakan awalan dan bencana itu boleh mengambil masa mingguan, bulanan dan tahunan sebelum runtuhan besar berlaku. Pemeriksaan dan kawal selia umum boleh ditugaskan kepada penduduk terbabit yang boleh melaporkan kepada Unit Tanah Runtuh di setiap PBT apabila keadaan mula tidak terkawal. Tindakan susulan boleh diambil secara pantas dan lebih berfokus. Apabila terjadi bencana tanah runtuh, ia manifestasi kelemahan dalam perancangan, reka bentuk, kerja pembinaan dan penyelenggaraan sesebuah cerun buatan. Pindaan Akta 133 perlu memberikan perhatian kepada keseluruhan ekosistem kestabilan cerun. Ketika jurutera telah diberikan mandat untuk merekabentuk dan menyelia kerja pembinaan cerun, banyak kes kegagalan cerun membabitkan kelemahan dalam mengguna dan mentafsir data geologi daripada perspektif kestabilan cerun. Apa pun inilah masanya bagi PBT menguatkuasakan Akta 689 bagi kepentingan umum. Malaysia bertuah kerana kedudukan geologinya agak terlindung daripada bencana gempa bumi, tsunami dan letusan volkano. Begitupun, kita masih berdepan bencana banjir dan tanah runtuh yang amat membimbangkan.

Dalam sektor pertanian hakisan tanah yang serius mampu merugikan petani jika tidak dikawal dengan baik. Tanah hutan asli dikawasan tanah tinggi yang tidak dikawal pembukaannya akan menyebabkan berlaku tanah runtuk yang teruk (Sila lihat foto disebelah). Kawasan Tanah Tinggi seperti di Cameroon Highland dan Lojing apa yang ramai melihat selepas musim hujan akan berlaku tanah runtuk dan banyak struktur pelindung hujan (SPH) bagi tanaman akan rosak. Bergantung kepada saoz, rekabantuk dan kualiti struktur yang digunakan sebuah rumah SPH memerlukan kos diantara RM15,000 - RM25,000 satu unit termasuk sistem pengairan. Fenomena tanah runtuh di kawanan tanaman sering berlaku dimana memang ia perlu diperbaiki semula jika masih boleh dilakukan. Bagaimana pun jika tanah tersebut sudah 'hilang' maka kawasan penanaman petani pun akan berkurangan. Tanah dikawasan ini adalah jenis tanah peroi dan  udah dihasiskan atau runtuk apabila banyak hujan.  Pernah penulis blog membuat sedikit analisa untuk dibentang dalam satu kursus situasi kawasan tanah tinggi di Cameroon Highland semasa menjadi Pengarah Pertanian Pahang. Didapati keluasan kawasan yang dipasang dengan SPH luasnya mencecah 1,350 hektar CHE (Crop Hectarage Equivalent) dimana apabila hujan lebat berlaku makan semua air tidak akan dapat meresap kedalam tanah sebaliknya meluncur laju. Kesan pengumpulan air yang 'terlalu banyak' ini akan menyebakan hakisan tanah yang serius dan menyebabkan tanah runtuh dan banjir kilat berlaku. Sudah tidak ada lagi pokok hutan, rumput dan kayu yang menghalang air mengalir menyebabkan dalam beberapa jam boleh dikira isipadu air yang terkumpul. Pengeluaran sayuran, buah-buahan dan bungaan akan terjejas selepas berlaku musim hujan monsson yang lebat dan berlaku kerosakan infrastruktur kebun. Hasil makanan daripada kawasan tanah tinggi dari Lojing dan Cameroon Highland bukan sahaja untuk keperluan domestik akan tetapi di eksport ke Singapura juga. Semuga artikel ini memberi info berguna kepada semua pembaca blog anim agro technology kali ini. Wasallam!!...

DIMALAYSIA... BENCANA TROPIKA...

SETIAP TAHUN...BANJIR MELANDA..

TANAH RUNTUH... AMAT MERBAHAYA...

PERLU DIKAWAL... SETIAP MASA...

By,

M Anem,

Senior agronomist,

Room 425, Hotel Premier Novotel,

Taiping, Perak, 

Malaysia.

( JamadilAwal 1442H).